Renswoude (betekenis: Rhenen-s woude, uit de tijd dat dit grondgebied nog bij Rhenen hoorde) is een gemeente en plaats in de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente ligt in de Gelderse Vallei en op het grondgebied ligt de solitaire Emminkhuizerberg. Renswoude werkt met de gemeenten Rhenen, Wageningen, Ede, Barneveld, Nijkerk, Scherpenzeel en Veenendaal samen in het regionaal samenwerkingsverband Regio Foodvalley.
Al in 855 werd Renswoude als silva Hrenhem (het Rhenense woud) genoemd in een oorkonde. De nederzetting Renswoude is echter veel minder oud. Die ontstond eigenlijk pas rond 1400. Renswoude bestond toen uit een versterkt huis, de Borgwal genaamd, en een aantal verspreid liggende boerderijen. In 1638 stichtte Johan van Reede een dorp bij de voormalige Borgwal. Dit bestond uit de huidige Dorpsstraat, met hierlangs wat lintbebouwing. Hiernaast ontstonden er nog twee achterwegen, de huidige Molenstraat en de Kerkstraat. Ook liet Van Reede het kasteel Renswoude (1654) en de koepelkerk (1639, naar een ontwerp van Jacob van Campen) bouwen. In 1674 werd Renswoude een zogenaamde "Hooge en vrije heerlijkheid," een gebied met een eigen onafhankelijke rechtspraak. Uit deze heerlijkheid werd in 1795 de gemeente Renswoude gevormd. Pas in 1818 werden de grenzen van de gemeente officieel juridisch vastgesteld. Het was echter al eeuwen duidelijk hoe de grenzen liepen.
Plannen voor grenswijzigingen en gemeentelijke herindelingen hebben een prominente rol gespeeld in de geschiedenis van de gemeente Renswoude. Een belangrijke grenswijziging vond plaats op 1 januari 1960. Toen verloor Renswoude grote stukken van haar grondgebied aan Veenendaal en Scherpenzeel. Het ging hier onder andere om de Emminkhuizervenen. Dit gebied besloeg ongeveer 150 hectare.
